Koç Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ekonomi Bölümü öğretim üyesi Dr. Cem Çakmaklı, Koç Üniversitesi ve TÜSİAD’ın birlikte oluşturduğu Ekonomik Araştırma Forumu (EAF) için hazırladığı eylül ayı Ekonomik ve Finansal Durum Endeksleri Güncel Tahminlerini yayınladı.
Finansal Durum Endeksi (FDE) ve Ekonomik Durum Endeksinin (EDE) ortak hareketinden yola çıkarak ekonomik durgunluğa girme olasılığını hesapladıklarını belirten Çakmaklı, yeni tahmin raporu hakkında şu bilgileri paylaştı:
Ekonomik Durum Endeksi (EDE)
Bu ay yaptığımız model tahminine göre EDE Eylül ayında bir önceki aya göre %0,83 artmıştır. Ağustos ve Temmuz aylarındaki değişim ise sırasıyla %0,40 ve %-0,99’dur. Çeyreklik tahminlere baktığımızda ise 2022’nin üçüncü çeyreğinde reel GSYH’de bir önceki çeyreğe göre %-0,16’lık bir değişim bekliyoruz.
Öte yandan 2022’nin üçüncü çeyreği 2021’in üçüncü çeyreğiyle karşılaştırıldığında bu oran %2,7’lik bir büyümeye denk geliyor. Son olarak Eylül ayı itibariye elimizde olan veriye dayanarak üçüncü çeyrekte ekonomide durgunluk bekliyoruz.
EDE’nin alt bileşenlerinden üretim tarafındaki değişime baktığımızda ise en son açıklanan sanayi üretim endeksi verisinde Temmuz ayında bir önceki aya göre %-6,4’lük bir düşüş gözlendi. Talep tarafına baktığımızda, perakende satış hacmi Temmuz ayında %-0,3’lük bir düşüş gösterdi. Son olarak işgücü piyasasına baktığımızda ise Temmuz ayında toplam istihdam %-0,5 düştü. Daha zamanlı yayınlanan verilerden PMI, Ağustos ayında 47,4 ile altıncı ay arka arkaya 50 olan kritik değerin altında seyretti. Bütün bu bileşenlerden yola çıkarak EDE’nin yılın ilk ve ikinci çeyreğinde oldukça değişken hareket ettiğini görüyoruz.
Fakat genel trendde bir değişiklik olmadığı için gösterge durağanlığa işaret ediyor.
Finansal Durum Endeksi (FDE)
Bu ay yaptığımız model tahminine göre FDE Eylül ayında bir önceki aya göre %0,13 artmıştır. Ağustos ve Temmuz aylarındaki değişim ise sırasıyla %0,92 ve %-0.30’dur. Dolayısıyla finansal koşullarda uzunca bir süredir devam eden daralma son iki aydır durmuş görünüyor.
FDE’in alt bileşenlerine baktığımızda ise Eylül ayında brüt rezervlerde bir artış söz konusu. Öte yandan endeksin birçok alt bileşeninde oynaklık yüksek seviyede. Ana risk göstergelerinden BIST-100 endeksinin gerçekleşen oynaklığında (realized volatility) bu ay artış oldu. Türkiye’nin 5 yıllık CDS priminin 700 baz puanın üzerinde olduğunu görüyoruz. Bu durum bize Türkiye’nin risk algısında bozulmanın çok yüksek seviyelerde olduğunu gösteriyor. Bunun ana nedenlerinden biri enflasyonda ve enflasyon beklentilerinde yaşanan oldukça yüksek seyir gibi görünüyor. Son olarak da yüksek enflasyondan dolayı toplam kredi hacminde reel olarak bir gerileme görüyoruz.
Ekonominin Durgunluğa Girme Olasılığı
EDE ve FDE’nin ortak hareketlerinden yola çıkarak kısa vadede ekonominin durgunluğa girme olasılığını hesaplıyoruz. Eylül ayında bu olasılığı %42 olarak hesapladık. Şekilde bu olasılıkların 2007’den günümüze kadar dönemdeki değişimi gösterilmektedir.
Prof. Demiralp’in yorumu
Raporu Twitter’da değerlendiren Prof. Dr. Selva Demiralp, “1) Resesyon olasılığı halen yüksek. Enflasyon ve beraberinde getirdiği kırılganlıklar önemli bir yavaşlama riski yaratıyor. 2) Temmuz sonrası döneme kıyasla resesyon olasılığında kısmi bir iyileşme var (risk primindeki düşüş, rezervlerdeki artış, kredi büyümesindeki yavaşlama)” yorumu yaptı.