GİRAY DUDA
Türkiye ekonomisinin güncel önemli sorunları doğrudan sanayicileri etkiliyor. Organize Sanayi Bölgeleri Derneği (OSBDER) ve İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (İAOSB) Başkanı Hilmi Uğurtaş ile yüksek enflasyonla birlikte gelen enerji maliyetlerini, çözüm olanaklarını, dijitalleşme ve yeşil dönüşüm olanaklarını konuştuk.
– Sayın Uğurtaş, Organize Sanayi Bölgelerinin ve katılımcıların yakın zamanda karşılaştıkları en ciddi sorun, doğalgaz ve elektrik kesinti/kısıntıları nedeniyle ülkenin her yanında üretime ara vermeleri oldu. Bu bakımdan şu anda normal çalışma sistemine dönüldü mü? Türkiye çapında OSB’lerdeki binlerce sanayiciden bu konuda yakınma, şikâyet geliyor mu?
– Çok özel koşullardan dolayı oluşan kesintiler o dönem için gerek planlama gerekse üretim maliyeti ve pazarlama açısında sorunlar yaşattı. Ancak, bugün için bu tür kesintiler yaşanmıyor. Sanırım ilgili kurum ve kuruluşlar, daha planlı ve öngörülü bir biçimde anlaşmaları ve şartları oluşturuyorlar.
YENİ YÖNETMELİK ÖNÜMÜZÜ AÇTI
– Elektrik kesintilerine karşı açık alanlara veya fabrika çatılarına güneş enerjisi kurma gibi çözümler ne ölçüde yaşama geçiyor? Bu konuda kısıtlamalar var mı? Sanayicilerde ve OSB’lerde bu yönde bir eğilim görülüyor mu?
– Yeni yönetmelik değişikliği ile, sanayicilerin, fabrikaların çatılarında olduğu kadar başka alanlarda da güneş enerjisi sistemiyle elektrik üretimine girmelerinin önü açıldı. Bu değişiklikler sonrasında sanayicinin GES sistemlerine ilgisi arttı, araştırmaları ve görüşmeleri hız kazandı. Ayrıca, GES sistemleri içinde yer alan bazı ekipmanların da ülkemizde üretimi hususunda ciddi adımlar atıldı. Bu durumda GES’e yatırım yapan sanayiciler için finansal geri dönüş süreci 3-4 yıla kadar çekildi. GES ile elektrik üretimi hususunda sanayicinin OSB’ler içinde ürettiği enerjinin de mahsuplaşma sistemi içine alınmak üzere olduğunu görmekten de memnunuz.
Türkiye tabiatın kendine sunduğu güneş, su, rüzgâr, jeotermal gibi kaynaklardan olan sürdürülebilir, temiz enerji üretimini artırma zorunluluğu vardır. Bağımsız bir ekonomi için bu şarttır. Bu yönde de adımlar hızla atılıyor.
ENERJİ FİYATLARI OSB’LER İÇİN FARKLI OLMALI
– Elektrik fiyatlarına her ay başında gelen çok yüksek oranlı zamları nasıl değerlendiriyorsunuz? Elektrik fiyatlarının OSB’lerde çalışan sanayiciler için düşük tutulması konusunda bakanlıklar düzeyinde görüşme ve temaslarda bulunuyor musunuz?
– Enerji fiyatlarındaki her büyük artış doğal olarak üretim maliyetlerini doğrudan negatif anlamda etkiliyor. Ancak sanayici başta enerji maliyetleri olmak üzere artan bu üretim maliyetlerini satış fiyatlarına yansıtamıyor. TÜFE ve Yİ-ÜFE farkı bu durumu en açık biçimde gösteriyor. Elbette üretimin temel girdisi olan enerji fiyatlarının, sanayici için, özellikle de belli bir düzen, nizam ve kontrol içinde OSB’lerde kümelenen sanayiciler için ayrı bir şekilde değerlendirilmesi en büyük talebimizdir.
Bizler reel sektör temsilcileri olarak elbette ki verimlilik ve gelişim için bazı hizmetlerin özelleştirilmesini destekliyoruz. Ancak, özelleştirme sonrasında oluşan bazı sıkıntıların da ortadan kaldırılması için bu sistemlerin gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
ENERJİ ZAMLARI REKABET GÜCÜMÜZÜ ETKİLİYOR
– Elektrik ve doğalgazdaki büyük oranlı zamlar, üretim, ihracat ve iç pazarda fiyatlama açısından ne tür sorunlar yaratıyor?
– Elbette fiyatlamada sanayicileri çok zorluyor. Burada önemli olan artan maliyetlerle birlikte fiyatları artırmak değildir. Sorun, o fiyatı artırdığında iç ve dış pazarlarda satma gücünün nasıl etkileneceğidir. Küresel rekabette, pandemi de yaşansa savaşlar da çıksa sert rekabet şartları gücünü asla kaybetmedi. Bugün bazı tedarik kanallarının Türkiye’ye dönmesi ile pozitif ivme yakalansa da şartların normale döndüğü gün “fiyat” en önemli ve belirleyici unsurlardan biri olmaya devam edecektir.
Bu ikilem içinde bu artışları sanayici sübvanse etmeye çalışmakta, bu durum da işletmelerimizin finansal gücünü olumsuz yönde etkiliyor.
DİJİTALLEŞME İÇİN ELEMAN YETİŞTİRMELİ
– Dijitalleşme sanayicilerin yaklaşık 10 yıldır gündeminde. Birçok OSB’de Endüstri 4.0 laboratuvarları kuruldu. Model fabrikalar hazırlanıyor. Dijitalleşme açısından yeterince hızlı, olması gerektiği gibi adımlar atılıyor mu? Sanayi kuruluşlarının dijitalleşme yüzdesi yeterli mi?
– Pandemi ile birlikte Sanayi 4.0 uygulamalarının üretim süreçleri içindeki varlığı çok daha stratejik bir değer kazandı. Bu anlamda dijitalleşmeye sahip olan işletmeler ciddi avantajlar sağladı. Ancak burada sorgulanması gereken şeylerin ilki, Türkiye’de üretim yapan işletmelerin, özellikle KOBİ’lerin, dijitalleşmenin önemi hususunda ne denli bir farkındalık içinde olduğudur. İkinci önemli husus ise, dijitalleşme için gereken insan kaynağına ve finansmana sahip olup olmadığımızdır.
Bu hususlarda kamu ile reel sektör temsilcilerinin işbirliği içinde, koordineli bir biçimde gerçekleştirecekleri çalışmaları artırmaya ve hızlandırmaya ihtiyaç olduğu gözüküyor.
DİJİTALLEŞME DESTEĞİ GEREKLİ
– Dijitalleşme girişimlerine destek olacak nitelikte, kredi, hibe, teşvik uygulamaları var mı? Bunlardan isteyenler kolaylıkla yararlanabiliyor mu? Başka nelerin olması gerektiğini düşünüyor ve talepte bulunuyorsunuz?
– Bu hususlarda hükümet yeni enstrümanlar geliştiriyor ve belli dönemlerde kamu ekonomisi gerçekleri doğrultusunda sanayiciye sunmaya çalışıyor. Ancak, küresel ve ulusal ekonomin içinden geçtiği bu zor dönemde bazı gerçekleri görmek zorundayız. Sanayicinin üretim girdi maliyetlerini azaltması ya da karşılayabilmesi, Ar-Ge, inovasyon ve teknoloji tabanlı, yüksek katma değerli ürünler üretebilmesi, geliştirme yatırımları ya da yeni yatırımlarda bulunabilmesi, insan kaynaklarının eğitimi ve istihdamını sağlayabilmesi için desteğe ihtiyacı vardır. Yine vergi gibi kamusal maliyetler oldukça ağırdır. Sanayicinin bunları karşılayabilmesi için yine desteğe ihtiyacı vardır. Tüm bu ihtiyaçlara ve ülkenin sahip olduğu kaynaklara bakıldığında, dijitalleşme için gereken destek ve teşviklerin ne denli zor bir tablo içinden seçilmesi gerektiği gerçeği de ortaya çıkıyor.
YEŞİL DÖNÜŞÜM YAPMAZSAK CEZALANDIRILIRIZ
– Yine bir başka zorunluluk da yeşil dönüşüm. Her sanayicinin ve ihracatçının gündeminin neredeyse ilk maddesi oldu. Yeşil dönüşüm çalışmaları için yeterli bilgilendirme, organizasyon, teşvik, hibe gibi destekler var mı?
– Sanayinin ihtiyaçlarını ve yapmak zorunda olduklarını zaman, maliyet ve fayda bakımından sıralamak mümkün. Ancak sanayinin tabiatın isteklerini erteleme, arka sıralara koyma lüksü ne yazık ki yoktur. Çünkü tabiat, her ertelemeyi selle, kuraklıkla, fırtınayla, yangınla, erozyon ve hatta depremle size ödettiriyor. Hem de bu ödemenin içinde sadece mal değil, ciddi can kayıpları yer alıyor.
Ne yazık ki, insanoğlu belli bir zorunluluk görmedikçe bu tür şeyleri kadercilik anlayışı içinde aklına gömebiliyor. Ancak AB Yeşil Mutabakatı, aslında hali hazırda yapmamız gerekenleri, bize zorunlu kılacak. Çünkü yapmazsak belki de bizi tabiattan önce gelişmiş ülkeler cezalandıracak ve pazarlarından uzaklaştıracaklardır. Bu nedenle bu gerçeği tüm sanayi ve ilgili kurum, kuruluşlar görmeli ve işin ciddiyetini anlamalıdır.
Özellikle sanayiye hizmet veren tüm kurumlar ve STK’lar geç kalmadan bu farkındalık çalışmalarını tamamlamalıdır. Projelerin ortaya konması, geliştirilmesi hususunda teknik ve mali destekler sağlanmalıdır. Projelerin uygulanması aşamasında ise ayni teknik ve mali destek devam etmelidir.
Bugün bu yeşil dönüşüm için ulusal ya da uluslararası kuruluşların sunduğu destekler var. Ancak bu destekler yeterli midir? Kolay elde edilebiliyor mu? Desteklerin maliyetleri makul mu? gibi sorunların detaylı bir biçimde değerlendirilmesi ve sürekli yenilenen bir esnekliğe kavuşması büyük önem taşımaktadır. Bu hususta Bakanlıklarımızın çalışmalarını dikkatle takip ediyoruz.
YAŞANANLARIN TEMEL NEDENİ ENFLASYONDUR
– Sanayiciler yüksek enflasyon ortamında ne gibi zorluklarla karşılaşıyorlar? Sürekli işletme sermayesi tüketen enflasyona karşı nasıl önlemler alıyorlar? Kamudan bu konuda ne gibi destek, program veya mevzuat düzenlemesi istiyorsunuz?
– Enflasyon, tüm konuşmamız içinde defalarca bahsettiğimiz maliyet unsurlarının en güçlü kalemi ve hatta pek çoğunun temel nedenidir. Enflasyon ile mücadele de ulusal bir programdır. Bizlerin beklentisi bu mücadelenin gerçekçi veriler ile doğru yapılan tespitler sonrasında, uygulanabilir şartlara bağlanması ve uygulamaların tavizsiz bir biçimde gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır.
Türkiye gibi gelişmekte olan ve yapısal sorunlara sahip ekonomilerde enflasyonla mücadele bir terazi ustalığında, bir denge içinde yapılmalıdır. Terazinin bir tarafına konulacak yanlış bir ağırlık, diğer tarafı kontrolden çıkarabilir. Bu anlamda 2023 yılı seçim yılıdır, seçim yıllarında para barajlarının kapakları açılır gibi beklentileri olanların, yanılmasını sağlamak gereklidir.
Siyasi dengeler ile ekonomik dengeler birbirine bağlıdır, doğrudur, ancak siyasi söylemlerle ekonominin yıpratılmasına müsaade etmemek gerekir. Sonuçta ekonomi aş ve iştir. Yaşamın temelidir.
GLOBAL SANAYİCİ
