Av. Ferhan ARIKAN
(Emekli Ticaret Mahkemesi Hakimi)
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edildi.
Bilindiği gibi son yıllarda ‘Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemi’, hızla büyümüş ve vatandaşın mağdur edilme endişesine veya mağduriyetine neden olmuştur.
Hem kamu hem de kurumsal firmaların çalışmaları sonucunda önemli bir adım atılarak yasa teklifi Meclis’e yollanmıştır. Yasa teklifine göre faizsiz konut ve taşıt edindiren firmalara 100 milyon lira sermaye şartı getiriliyor. Fondaki paraların amacı dışında kullanımı da yasaklanıyor. Sektörde düzenleme ve denetim sonrasında kurumsal firmalar haricinde firmaların bir kısmının tasfiye edileceği anlaşılıyor.
BİR NEVİ ALTIN GÜNÜ
Halen başvuranları “dayanışma” yoluyla ev sahibi yapan bu sistemde bir nevi “altın günü” yöntemi uygulanıyor. Konut almak için başvuranlar arasında gruplar oluşturuluyor. Vatandaş alacağı evin fiyatına ve ödeyeceği taksit miktarına göre bu gruplara katılıyor. Her ay kimin ev sahibi olacağı noter huzurunda yapılan çekilişlerle belirleniyor. En yoğun kullanım konut için olsa da otomobil alımı için de hizmet veriliyor.
Farklı finansman modelleri bulunmakla beraber sistemde genel olarak: Firmalar 40-60-80-100-120 kişilik gruplar oluşturmakta, gruptaki üyelerin her ay ödediği toplam parayla kurada belirlenen sıraya göre taşınmaz veya araç almak üzere müşteriye/üyeye finansman sağlanmaktadır. Firma ise katılım/hizmet/organizasyon bedeli altında ortalama yüzde 10 oranında bir komisyon alarak ticari faaliyetine devam etmektedir.
Tasarrufa Dayalı Finansman Sektörü Nedir? Tasarrufa dayalı finansman sektörü çok büyük bir ihtiyaç sonucu ortaya çıkmış ve insanların hayallerine kolayca ulaşabilmeleri için hizmet veren bir sektördür. Bu sektör içerisinde hizmet veren şirketler, müşterilerinin ev ve araba sahibi olma isteklerini, onların bütçelerine uygun ödeme koşullarıyla gerçekleştirmeye çalışırlar. Son yıllarda, insanların çok fazla yöneldiği bu sektör çok sayıda insanın hayalini gerçekleştirmelerine de vesile oldu.
Tasarrufa dayalı finansman sektörü için 2019 yılına ait verilere göre, “Tasarrufa dayalı finansman sistemiyle faaliyet gösteren 17 şirket, bu yılın ilk 9 ayında 110 bin 955 yeni müşteri kazandı ve bu dönemde sistemde bulunan 28 bin 618 kişi de konut ya da taşıt sahibi oldu.”
Banka kredisi ve tasarrufa dayalı finansman arasındaki fark insanların sarf ettiği para miktarı arasındadır. Bankalar faiz sistemi üzerine kuruludur, tasarrufa dayalı finansman sektöründe faiz yoktur. Asgari ücret kazanan birinin bile ev ve araba sahibi olabilmesi olasıdır.
Tasarrufa dayalı finansman sektörü güvenilir mi? Yıllardır devam eden bu sektör içerisinde bazı problemler yaşanmıştır. Bu noktada yapılacak şey hizmet alınacak şirketleri çok iyi araştırmaktır. Şirketlerde sigorta güvencesi de bunlardan biridir.
Bu sistem insanlara faiz ödemeden, bütçelerine göre, dilediği yerden istediği taşınır araç veya taşınmazı alabilmesini sağlar. Sistem imece ve yardımlaşma yani diğer bir deyişle elbirliği sistemidir. Taksitler faizsizdir. Organizasyon ücreti dışında fazladan herhangi bir ücret ödenmez. SistemdeTürkiye’nin her yerinden, beğendiğiniz evi veya otomobili alabilirsiniz.
Tasarruf finansman şirketleri evini alan kişinin borcu bitene kadar teslim edilen eve satılamaz şerhi koyar. Sistemden ayrılma durumunda o güne kadar ödenen taksitler ve peşinat alınarak sistemden ayrılabilme olanağı vardır. Ayrılma işlemi yapan müşterinin sisteme giriş yaparken ödediği katılım ücreti, organizasyon ücreti iade edilmez. Ayrılma işleminde müşteriye geri ödeme 3 ay ile 6 ay arasında yapılır..
Tasarruf finansman şirketleri ipotek teminat sistemli çalışmaktadır. İpotek teminat sistemi; evini, aracını alan her müşterinin evine, aracına borcu bitene kadar satılamaz kaydının konmasıdır.
Uygulamada 3 farklı sistem vardır çekilişe katılarak ev almak, çekilişe girmek istemeyenler için hiç peşinatsız teslim tarihinin bilindiği, vade ortası sistem ve peşinatı olan müşterilerin evini daha erken alacağı peşinatlı erken teslim sistemi gibi sistemlerdir.
Alacağı evin veya aracın taksitlerini aylık olarak ödeyebilen herkes bu imkanlardan yararlanabilir. Örneğin 100 kişi arasında noter huzurunda sıralama tespiti yapılır ve her ay bir kişi evini alır. İlk aylarda evine kavuşanlar avantajlı, son aylarda evini alanlar dezavantajlı olmasın diye evini alan kişiler 100 kişilik grupta kendisinden sonra ev alacak kişilere bir miktar yardımda bulunur ve aldığı eve ödediği yardımlarla beraber gerçek değerinden biraz fazla öder. Ülkemiz koşullarında araç almanın yolu kredi kullanmak ya da peşin almaktır. Kredi kullanıldığında aracın maliyeti artmaktadır. Sistemde taksitler faizsizdir. Aracını alan kişinin borcu bitene kadar teslim edilen aracın ya da taşınmazın kaydına satılamaz şerhi konur. Dahil olunan sistemlere göre ödeme planı belirlenir. Bu ödeme plana göre taksitler sabit ya da belli oranda artış göstererek daha hızlı borcu kapatacak şekilde planlanabilir. Alacağı aracın veya taşınmazın taksitlerini aylık olarak ödeyebilen herkes imkanlardan yararlanabilir.
ÇOK ÇEŞİTLİ ŞİKAYETLER VAR
Uygulamada, bütün bunlara karşın sistemden çıkanların parasının iadesi tarihi gelmesine rağmen paranın iade edilmemesi, teslimat günü için tarih verilip teslimat yapılmadığı, ‘bugün teslimat olmayacak, haftaya belki’ gibi cümleler kurulduğu, cayma halinde üslûbun ve tarzın da çok sert ve itici olduğu, ‘bir daha mı tövbeler olsun’ gibi yakınmalara ve şikayetlere çok sık rastlanmaktadır.
Örneğin, bir şikayet dilekçesinde, “……firmasına tanıdık vasıtasıyla kayıt oldum. Başlangıçta herkes kibar ve iyiydi. Çay, çorba, kahve ikramları vardı. Sözleşmeyi iptal etmek, sözleşmeden dönmek istersem ne kadar kesintiyle para iade edilecek, diye sorduğumda bana sadece 700-800 TL kadar KDV kesintisi olacağı söylendi. Bir süre sonra cayma hakkımı kullanmak istediğimde yetkililerin size yalan yanlış bilgi verilmiş. Kesinti 3.500 TL olacaktır dediler. İptal edilen paramı da henüz yatırmadılar. Hiçbir şekilde memnun kalmadım” denilmektedir ve bu gibi çeşitli yakınmalara rastlanmaktadır…
Şikayetlerde ilgili şirket tarafından, sözleşmenin ayrılma ve devirle ilgili maddesinde, “60 gün içerisinde müşteriye iade kapsamında olanların, varsa ödediği taksitler, varsa peşinat varsa ara ödemelerdir. Müşteri tarafından …… A.Ş’ye ödenen hizmet bedelinin iade edilmeyeceği müşteri tarafından kabul edilmiştir” düzenlemesine dayanılmaktadır
BUNLAR TİP SÖZLEŞMELERDİR
Kanaatimce taraflar arasında imzalanan “sözleşmeler” Tip Sözleşmelerdendir. Genel olarak Tip Sözleşmelerde taraf olmak isteyen, sözleşme içeriğine müdahale edememektedir. 6098 sayılı TBK’nın 20. Maddesi gereğince düzenlenen hükümler genel işlem şartları niteliğindedir. TBK’nın 21. Maddesi gereğince genel işlem şartlarını içeren sözleşmeler, diğer tarafın menfaatlerine aykırı şartlar taşırsa ilgili tarafın açıkça bilgilendirilmesi ve onayının alınması durumunda geçerlilik kazanacaktır. İfade ettiğimiz gibi şirketler sözleşmenin tek yanlı hazırlayanı ve güçlü tarafıdır, dolayısıyla güçsüz taraf olan tüketiciden veya alıcıdan tazminat talebi, fesih işlemi, kesinti yapılması anılan düzenlemenin haksız şart niteliğinde olduğundan geçersizdir yani bağlayıcı değildir. Olay tarihi itibarıyla 6098 sayılı yasa yürürlükte olmasa da hal ve vaziyete göre ihtilaflarda uygulanabilirdir. 818 sayılı Borçlar Kanununun yürürlükte olduğu dönemde genel işlem koşullarını düzenleyen hükümler olmamakla birlikte MK. 2 maddesine göre genel işlem koşullarının denetimi, hakkın kötüye kullanılmaması ilkesine veya bir sözleşme hükmünün ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olamayacağına ilişkin genel kurallara – BK 19,20 maddelerine – göre yapılmaktaydı. Yani o dönemde de geçerli değildir. Kaldı ki 6101 sayılı yasanın 2. maddesi 6098 sayılı yasanın kamu düzeni ve genel ahlaka ilişkin kurallarının, gerçekleştikleri tarihe bakılmaksızın, bütün fiil ve işlemlere uygulanacağını hüküm altına almıştır.Dolayısıyla tüketiciler veya müşteriler yargı organlarının verdikleri kararlarla korunmaktadır.
DENETİMSİZLİK KALKACAK
Eksikliklerin görülmesi sonucunda faizsiz konut ve taşıt edindirmeyle ilgili tasarruf finansman şirketlerinin denetim altına alınmasını içeren yasa teklifi TBMM Başkanlığına sunulmuş, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nda değişiklik yapılarak, faizsiz ev ve taşıt edindirme faaliyetinde bulunan firmaların yasal denetim ve düzenleme kapsamına alınması amaçlanmıştır.
Sisteminin bu kadar gelişmesi sonucu zaman içinde kontrol edilemez bir hale dönüştü ve şirket veya müşterileri arasında bir niza çıkabileceği olasılığı ortaya çıkınca sistemin yasal bir zemine oturtulması, şirketlerin denetlenmesi gerekliliği ortaya çıkmış ve nihayet Hazine ve Maliye Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı ve BDDK’nın çalışmaları sonucunda tasarı ortaya çıkmıştır. Yeni gelen kanun değişikliğiyle sistem yasal bir zemine oturacaktır. Bu sisteme giren şirketlerin en az 100.000.000-TL’lik bir sermayesi olması gerekecektir.
“Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemi Şirketleri” olarak anılan şirketler artık “Tasarruf Finansman Şirketler” olarak adlandırılacaktır.
Anadolu Ajansı’nın 11/02/2021 tarihli haberine göre; AK Parti Grup Başkanvekili Mehmet Muş, faizsiz konut ve taşıt edindirmeyle ilgili tasarruf finansman şirketlerinin denetim altına alınmasını içeren kanun teklifini Meclis Başkanlığına sunduklarını bildirmiş ve tasarruf finansman şirketleri denetim altına alınması için Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edilmiştir.
Komisyonda kabul edilen teklifle, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na, kurulması öngörülen tasarruf finansman faaliyetine ilişkin yapı ve süreçlerin daha iyi anlaşılabilmesi için “organizasyon ücreti”, “tahsisat”, “tasarruf finansman faaliyeti” ile “tasarruf fon havuzu” gibi kavramlar eklenecektir.
Asgari sermaye tutarı 100 milyon lira olacak, tasarruf finansman şirketlerinin asgari sermaye tutarı 100 milyon lira olarak düzenlenecek ve BDDK’ye belli standart ve sınırlamalar getirme yetkisi verilecektir.
Tasarruf finansman şirketleri yalnızca konut veya taşıt ediniminden doğan borçları finanse edebilecek. Bu şirketler, tasarruf finansman sözleşmeleri dışında finansman sağlayamayacak ve yalnızca yurt içinde tescil edilmiş konut veya taşıt alımlarını finanse edebilecektir.
Kanun teklifine göre Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na, “tasarruf finansman sözleşmesi” başlıklı madde eklenecektir. Maddeyle, tasarruf finansman sözleşmesinin kapsamı belirlenecektir. Müşteri, sözleşme imzalanmasını takip eden 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin cayma hakkına sahip olacaktır. Bu durumda katılım bedeli dahil tüm tasarruf geri ödenecektir.
Müşteri, tasarruf finansman sözleşmesinin tasarruf dönemi bitimine kadar sözleşmede fesih hakkına sahip olacaktır. Bu kapsamda katılım bedeli şirkette kalacak, diğer tasarrufları geri ödenecektir.
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na, tasarruf finansman faaliyetinin kapsamını belirleyen madde eklenecektir.
Teklifle, tasarruf finansman müşterilerinin sözleşme fesih ve sözleşmeden cayma haklarını kullanmaları durumunda birikimlerinin iade edilmesini engelleyen kişilere yönelik ve zimmet suçu işleyen tasarruf finansman şirketi yönetici ve mensuplarına yönelik adli ceza hükümleri de düzenlenmektedir.
BİR AY İÇİNDE BDDK’YA BAŞVURACAKLAR
Teklifle, Kanuna tasarruf finansman şirketlerinin intibak sürecine ilişkin geçici madde eklenmektedir. Bu madde yürürlüğe girdiği tarihte tasarruf finansman faaliyeti yürütenler, yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na başvuruda bulunmak zorunda olacaktır.
Başvuru sırasında durumlarını en geç altı ay içinde Kanun hükümlerine uygun hale getireceklerine veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan tasfiye olacaklarına dair bir plan sunmak zorunda olan tasarruf finansman faaliyeti yürütenler, bu planın uygun görülmesi halinde gereken işlemleri planda belirlenen süreler içerisinde yerine getireceklerdir.
İntibak eden şirketlerin, kanunun yürürlük tarihi öncesinde akdettikleri tasarruf finansman faaliyeti kapsamındaki sözleşmeler bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre tadil olduktan sonra uygulanmaya devam olunacaktır. Ancak bu maddeyi ihdas eden Kanunun yürürlük tarihinden önce düzenlenen sözleşmelerin finansman konusu değiştirilemeyecektir.
İpotek işlemleri, tapu müdürlüklerinde tapuya tescil olunacak, şirketleri tarafından müşterilere sağlanan veya sağlanacak finansmana karşılık teminat gösterilen taşınmazların ipotek işlemleri, tarafların istemi halinde, imzalanan tasarruf finansman sözleşmesine istinaden tapu müdürlüklerinde tapuya tescil olunacaktır.
Teklifle, kanunun adı, “Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu” şeklinde değiştirilecektir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tüm düzenlemeleri yönünden tasarruf finansman şirketlerini de kapsayacaktır.
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edilen, finansman şirketlerinin faizsiz konut ve taşıt edindirme denetimini içeren yasa ile faizsiz, peşinatsız ev ve taşıt edindiren tasarruf finansman şirketlerinin asgari sermaye tutarı 100 milyon TL olacaktır. Ayrıca BDDK’ye standart ve sınırlamalar getirme yetkisi verilecektir. Teklifin yasalaşması durumunda, ilgili şirketlerin bir ay içinde yeni kanuna uyumlanmaları, altı ay içinde de sermaye şartını yerine getirmeleri gerekmektedir.
Kanun teklifine göre, tasarruf finansman şirketleri yalnızca konut veya taşıt ediniminden doğan borçları finanse edebilecek. Bu şirketler faizsiz esaslara göre faaliyet gösterecek ve yalnızca yurt içinde tescil edilmiş konut veya taşıt alımlarını finanse edebilecek. Yasanın yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde halihazırda bu faaliyetleri gösteren şirketlere BDDK’ya başvuruda bulunma zorunluluğu getirilecektir. Şirketlerin birleşme, bölünme ve tasfiye gibi işlemleri BDDK tarafından denetlenecektir. Finansman sisteminin sağlamlığını ve sürekliliğini sağlamak için ilgili şirketlere, topladıkları tasarrufların ve elde ettikleri gelirlerin belli bir kısmını tedbir amaçlı tutma sorumluluğu da getirilecektir.
Sektörde oluşan görüşlere göre son yıllarda bu alandaki firma sayısı oldukça artmış ve bu artış bazı riskleri de beraberinde getirmiştir. Kontrol mekanizmasının olmaması, sayıları hızla artan şirketlerden kaynaklanan algısal problemler ve sürdürülebilir olmayan oranlarla yürütülen satış faaliyetleri riski daha da artırmıştır. Regülasyon sürecinin tamamlanması ile müşterilerin ve kurumların haklarının karşılıklı savunulabileceği bir mekanizmanın kurulması ve güçlü bir altyapısı olmayan şirketlerin neden olduğu haksız/tutarsız rekabetinin önlenmesi mümkün olacak ve yasal zemin vatandaş ve sektör için olumlu bir gelişme olacaktır.
Finansal kiralama, faktoring sektörüne ‘tasarruf finansman şirketleri’ olarak yeni bir sektör eklenmesi ülke ekonomisine değer katacak, proje süreçlerinde karşılaşılan masraf kalemleri ise vatandaşın lehine olacak şekilde ortadan kalkacaktır.
Mevcut durumun müşteriler nezdinde ve şirketler nezdinde ortaya çıkardığı sıkıntılarda ve problemlerde çözüm bulunabilir ve bulunmuş ise de yapılan yasal düzenleme ile sadece bireyleri değil, kurumları da kapsayan, tasarruf merkezli yeni nesil finans anlayışını benimsiyoruz. Geleceğe yönelik olarak da düzenlemeleri ve çalışmaları olumlu buluyorum. Ancak nihai ve doğru kararı kamuoyunun vereceği kanısındayım.
